Çok kutuplu dünya gerçekliğini epeydir unutmuştuk. Erdoğan hepimize hatırlattı. Rus savaş uçağının düşürülmesini fazlasıyla hafife alan Ankara kolay kolay çıkamayacağı bir gerilimin içine girdi.
Tek parti iktidarıyla “istikrar” vadeden AKP tam tersi bir yolda ilerliyor. Bir yandan bölgede artık Ankara’yı çok zorlayacak ölçüde Suriye iç savaşına batması; öte yandan masayı devirmekle seçim kazansa da Tahir Elçi’nin öldürülmesinin gösterdiği gibi başlattığı savaşın yükselmesi, Saray ve AKP için felaket yollarını döşüyor.
Putin, son konuşmasında “Türkmenlerin bahane olduğunu” uçağın vurulmasında asıl nedenin “IŞİD petrolü olduğunu” çok açık vurguladı. Yıllardır Türkiye’ye kaynağı belli olmayan milyar dolarlar giriyor. Köşe yazarları bu paraların kaynağı için defalarca yorumlar yaptılar. Ancak somut bir sonuca varan olmadı.
AKP iktidarının günahları o kadar çok birikti ki sonunda bir noktadan patlaması kaçınılmaz hale geldi. Fehim Taştekin, Suriye kitabıyla ilgili yaptığı bir söyleşide çok can alıcı bir noktaya değiniyor:
“Türkiye Suriye’de çok derinlere daldı ve geri dönemiyor. Rejimin dayanakları, karakteri ve direnci konusundaki öngörülerin ne denli sakat olduğunu fark etseler de bunu itiraf edecek durumda değiller. Suriye’de yapılanlar Türkiye’yi Uluslararası Adalet Divanı’na götürecek kadar büyük. Rejimin ayakta kalması Ankara için felaket senaryosu.” (Radikal Kitap, 30.11.2015)
Esad muhaliflerine kimyasal silah (sarin gazı) sağlanması, pek çok katliama ortak olunması, Halep’in sanayi bölgesinin yağmalanması bunlardan sadece bir kaçı… Öte yandan ülke içinde yapılan yüzlerce yolsuzluk… Bunların büyük bir maharetle “Fethullah Gülen silahlı terör örgütüne” yüklenmesi, bütün bunlar bugüne kadar örtülebildi. Suruç ve Ankara katliamları birkaç canlı bomba ile sınırlı kaldı. Fakat bir yandan bölgede Suriye iç savaşına her gün daha fazla batmak; aynı zamanda Kürt halkına yeniden savaş ilan etmek, iktidarın zayıf noktalarından dikişlerinin sökülmesine neden olabilir.
Saray ve AKP bölgede hala “one minute” günlerindeki kadar güçlü ve itibarlı olduğuna; ülkede tekrar tekrar seçim kazanınca yıkılmazlığına inanıyor olabilir. Hatta en son Suriye göçmenlerinin Türkiye’de alıkonulması için yapılan anlaşmayla yeniden AB sürecinin başladığına kendini inandırmış olabilir. MİT TIR’larını deşifre eden gazetecileri Silivri’ye yollamakla ortalığın süt liman olacağını, bütün medyanın suspus olacağını düşünüyor olabilir.
Rusya adımlar attıkça, Türkiye’nin bölgedeki günahlarını paylaşan ABD elbette Ankara’yı sahiplenmeye çalışacaktır. Fakat bu sahiplenmelerin her zaman bir de bedeli olacak; Rusya sıkıştırdıkça Ankara, ABD’nin bölge politikalarına yaklaşmak zorunda kalacaktır. Türkiye’ye bugüne kadar Suriye iç savaşına dahil olmanın fazla maliyeti olmamıştı, çok kutuplu dünyanın gerilimlerinin içine çekilince bu maliyet artacaktır.
Son dört beş yıldır dünya güçler dengesinde sürdürülemez bir tekrar, her şeyi çürüten bir yerinde sayma yaşanıyordu. Rusya’nın hamlesiyle bölgede ve dünyada bu durum artık bir değişime doğru zorlanmaktadır. Büyük güçlerin bilek güreşi yeni bir sıçrama veya kırılmaya doğru gidiyor. Bu anlamda “vekalet savaşları” artık bir tıkanma noktasına geldi. Büyük güçler savaşın ve gerilimin içine daha fazla çekilecektir. Böyle zamanlarda bu gerilimin en yakın halkası olan ülkelerde çöküşler yaşanabilir.
Güç dengelerindeki radikal değişimlerin büyük kutupların yakınındaki ülkelere sarsıcı etkileri kaçınılmazdır. Dünya Soğuk Savaş dengelerinin bozulmasından beri böyle sancılar yaşadı. Balkanlardaki iç savaş, Merkez Asya’da yaşananlar, Afganistan ve Pakistan’ın sarmal çöküşü, Ukrayna’nın örtülü çöküşü, bölgemizde yaşananların özellikle Arap isyanlarından sonra girdiği içinden çıkılamaz kaos, şimdi yeni bir evreye sıçramaya gebedir.
Dünya, güçler dengesinde yeni radikal değişim sancılarından birisinin daha eşiğindedir. Türkiye bu önemli çatırdamanın doğrudan etki alanındadır. Suriye iç savaşına ABD’yi çekmek için kimyasal silah tuzağını kullanan Türkiye o vartayı fazla darbe almadan atlatmıştı. Şimdi aynı dar görüşlülükle ve biraz da kendine aşırı güvenin verdiği aymazlıkla benzer bir oyunu Rusya üzerinden oynamaya girişti. Fakat bugün dünyanın yıllardır biriken gerilimlerinin yeni bir aşamaya doğru sıçrama yapacağı günlerdeyiz. Üstelik Türkiye, AKP yönetiminde gerilim deposuna dönüştü ve bir kırılma için oldukça olgunlaştı.
Ankara dönüşü olmayan yolda hızla ilerliyor. Çok kutuplu dünyanın anaforunda bugüne kadar yaşamadığı ölçüde savrulmaya gebedir.
[button link=”http://www.sodap.org/mehmet-yilmazer-tum-yazilari/” align=”right” font_style=”italic” icon=”momizat-icon-pencil” icon_color=”#ffff00″]Yazarın tüm yazıları..[/button]